Profil JAMA BRZUSZNA

morfologia z rozm. autom.
OB
CRP
mocz badanie ogólne
glukoza
cholesterol
triglicerydy
AlAt
bilirubina
amylaza w sur.
lipaza
LDH
anty-TTG IgA
anty-TTG IgG
Helicobacter pylori IgA
Helicobacter pylori IgG
Giardia lamblia IgG
Giardia lamblia IgA
Glista ludzka (Ascaris lumbricoides) IgG
kał badanie w kierunku pasożytów

Profil JAMA BRZUSZNA jest zestawem 18 badań pozwalającym zdiagnozować dolegliwości dotyczące układu pokarmowego. Jeśli podejrzewasz, że funkcjonowanie tego układu jest u Ciebie zaburzone, odczuwasz objawy takie jak ostry ból w okolicy jamy brzusznej, biegunka, wymioty i nudności, wskazane jest wykonanie poniższych badań. Można je także wykonywać profilaktycznie, około 1 raz w w roku, aby skontrolować funkcjonowanie układu pokarmowego. Morfologia krwi obwodowej z rozmazem automatycznym ocenia ogólny stan organizmu na wielu płaszczyznach. Poziom krwinek czerwonych i ich parametrów sprawdza między innymi obecność bądź brak anemii, a dzięki wskaźnikom czerwonokrwinkowym wskazuje z jakim rodzajem niedoboru mamy do czynienia. Płytki krwi pomagają ocenić potencjał krzepliwości naszej krwi, oceniając np. ryzyko wystąpienia zakrzepicy. Krwinki białe to nasze ,,siły obronne”. Ich poziom i proporcja pomiędzy poszczególnymi rodzajami leukocytów ocenianymi w rozmazie może pomóc rozpoznać rodzaj zakażenia (bakteryjne czy wirusowe), ale również sugerować chorobę pasożytniczą bądź alergię. OB i CRP – białko C-reaktywne to badania oceniające obecność lub brak procesu zapalnego w organizmie, różnicuje też choroby o charakterze przewlekłym od tych ,,ostrych’’. Stan zapalny jest reakcją obronną na szkodliwy bodziec zapalny. W organizmie dochodzi do aktywacji komórek układu immunologicznego, pojawiają się mediatory zapalne, zmienia się przepuszczalność naczyń, dochodzi do aktywacji układów krzepnięcia i fibrynolizy oraz wiele innych. Odpowiedź zapalna może być miejscowa lub uogólniona, a jej przebieg jest ostry bądź przewlekły (ostry stan zapalny występuje, np. w szybko rozwijającej się infekcji, a przewlekły stan zapalny organizmu obserwujemy przykładowo w chorobach układowych tkanki łącznej, przewlekłym wirusowym zapaleniu wątroby i wielu innych). Markerami stanu zapalnego nazywamy wskaźniki laboratoryjne, których wartość wzrasta podczas reakcji zapalnych. Takimi wskaźnikami są, np. wzrost liczby białych krwinek, stężenia CRP czy wzrost odczynu Biernackiego. Markery stanu zapalnego, takie jak stężenie CRP i szybkość opadu krwinek czerwonych – OB – można wykorzystywać nie tylko w celu poszukiwania chorób i rozróżniania zapalnego i niezapalnego podłoża dolegliwości, ale i po to, aby obserwować postępy w leczeniu. Prawidłowe leczenie infekcji zaowocuje gwałtownym obniżeniem się wskaźników stanu zapalnego. Powolny spadek wartości markerów stanu zapalnego towarzyszy cofaniu się poważnych chorób o innym niż infekcja mechanizmie. Mocz jest płynem powstającym w procesie filtrowania (oczyszczania) krwi przez nerki. W procesie tym substancje nadal potrzebne w funkcjonowaniu organizmu – białka, glukoza – są odzyskiwane i powracają do krwioobiegu. Wszystkie niepotrzebne toksyczne produkty przemiany materii zachodzącej w organizmie (np. mocznik) trafiają do moczu, który wydalany jest w ilości ok. 1,5 litra na dobę. Badanie ogólne moczu to badanie, które ze względu na ogromną diagnostyczną wartość wyników jest jedną z najczęściej zlecanych i wykonywanych analiz laboratoryjnych. Jest również badaniem przesiewowym, pozwalającym na wykrycie patologii układu moczowego jeszcze w okresie bezobjawowym. Glukoza może wykazać cukrzycę, która niestety jest chorobą cywilizacyjną i coraz częściej dotyka ludzi w wieku średnim. Badanie glukozy we krwi jest jednym z podstawowych badań krwi wykonywanych w przypadku pojawienia się u pacjenta niepokojących objawów, które mogą sugerować zaburzenia tolerancji węglowodanów, jak np. : częstsze oddawanie moczu, wzmożone pragnienie, zwiększony apetyt, uczucie senności, nagły przyrost masy ciała w ciągu kilku miesięcy, przyspieszone tętno problemy ze wzrokiem, zaburzenia neurologiczne (np. niepokój, drgawki), utrudnione leczenie trwających infekcji. Kontrola stężenia glukozy we krwi powinna być przeprowadzana również u osób: z nadciśnieniem i chorobami układu sercowo-naczyniowego, kobiet w ciąży, kobiet z zespołem policystycznych jajników (PCOS), z chorobami tarczycy, ze schorzeniami trzustki, z chorobami nadnerczy, z zespołem po posiłkowym, który występuje po operacji żołądka, których najbliżsi krewni chorują na cukrzycę. Cholesterol całkowity i triglicerydy informują o zaburzeniach gospodarki lipidowej, które mogą prowadzić do choroby niedokrwiennej serca, powstawania płytek miażdżycowych, zawału mięśnia sercowego i udarów mózgu. Aminotransferaza alaninowa (AlAt) to enzym swoisty dla wątroby, AspAT zaś występuje także w innych narządach (serca, tarczycy) i jej aktywność może być zwiększona w ich chorobach. Umiarkowane zwiększenie aktywności aminotransferaz (wzrost poniżej 5 razy ponad normę), gdy stosunek AspAt do AlAT (tzw. wskaźnik de Ritisa) jest większy od 1, może wskazywać zwłaszcza na alkoholowe uszkodzenie wątroby, stłuszczenie wątroby i marskość. Bilirubina jest pomarańczowym barwnikiem, który jest końcowym produktem rozpadu hemu, związku zawartego głównie w hemoglobinie krwinek czerwonych (erytrocytów). Końcowa przemiana bilirubiny w wątrobie pozwala na jej eliminację z organizmu. Bilirubinę oznacza się we krwi w celu oceny funkcji wątroby oraz w ramach diagnostyki niedokrwistości spowodowanej zwiększonym niszczeniem erytrocytów (niedokrwistości hemolitycznej). Badanie poziomu amylazy trzustkowej w surowicy krwi jest przydatne podczas diagnostyki chorób tego gruczołu, ponieważ stanowi ona swoisty marker zapalenia tego narządu. Dzięki analizie wyników prób trzustkowych można także ocenić, czy organizm prawidłowo trawi skrobię i inne wielocukry, ale także ocenić ogólną kondycję układu pokarmowego. Przejściowy wzrost stężenia amylazy (trwający około dwie trzy doby) występuje także u pacjentów, którzy wykonywali gastroskopię lub badania obrazowe z użyciem kontrastu. Amylaza trzustkowa jest produkowana jedynie przez komórki wydzielnicze trzustki, trafia do krwi w momencie, gdy dochodzi do niedrożności przewodów wydzielniczych lub martwicy komórek trzustki. Dzięki temu może być ona wykorzystywana jako marker zapalenia lub innych chorób tego narządu. Po upływie ok. 8.–10. godzin amylaza obecna w osoczu jest wydalana z moczem, dzięki czemu oznaczenie poziomu amylazy w moczu również może być wykorzystywane do potwierdzenia przebytego zapalenia trzustki. Dzieje się tak również w przypadku, gdy poziom amylazy w surowicy nie przekracza normy. Podwyższone stężenie amylazy w moczu utrzymuje się dłużej niż we krwi. Lipaza trzustkowa jest wytwarzana w postaci nieaktywnej przez trzustkę, a następnie wydzielana do przewodu pokarmowego, gdzie ulega aktywacji pod wpływem żółci. Lipaza wspiera przemianę triglicerydów w wolne kwasy tłuszczowe – wspomaga proces trawienia tłuszczów pokarmowych. Bierze ona udział w utrzymaniu funkcji błony komórkowej, wpływając na jej przepuszczalność, co ma decydujące znaczenie podczas procesów wchłaniania składników odżywczych i wydalania zbędnych produktów przemiany materii przez komórkę. We krwi u zdrowego człowieka występują niewielkie ilości lipazy. Jednak u osób, u których trzustka nie działa prawidłowo – w wyniku uszkodzenia komórek bądź przewodów trzustkowych enzym ten w większej ilości przedostaje się do krwi. Dehydrogenaza mleczanowa (inaczej dehydrogenaza kwasu mlekowego – LDH) to enzym, który występuje we wszystkich komórkach ciała ludzkiego. Największą aktywność wykazuje w wątrobie, mięśniach poprzecznie prążkowanych, sercu, nerkach, płucach, mózgu oraz w krwinkach czerwonych (erytrocytach). W przypadku uszkodzenia komórek, dehydrogenaza mleczanowa uwalnia się z ich wnętrza, dochodzi do wzrostu jej stężenia i aktywności we krwi. Do głównych wskazań do wykonania oznaczenia aktywności dehydrogenazy mleczanowej należą: różnicowanie przyczyn żółtaczki – miąższowej od hemolitycznej – w przypadku żółtaczki hemolitycznej w wyniku hemolizy, czyli rozpadu czerwonych krwinek aktywność LDH w surowicy lub osoczu jest podwyższona. Dlatego wszystkie objawy wskazujące na żółtaczkę, np.: żółte zabarwienie twardówek, błon śluzowych i skóry, ciemne zabarwienie moczu, jasne stolce, świąd skóry mogą być wskazaniem do oznaczenia LDH. Także przy podejrzeniu niedokrwistości hemolitycznej (w której stężenie LDH uwalnianej z erytrocytów wzrasta nawet pięćdziesięciokrotnie) oraz w diagnostyce chorób wątroby, w przypadku rozległego uszkodzenia komórek wątrobowych (np. po zatruciu grzybami) aktywność enzymu wzrasta. Przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej IgA i IgG (anty-TTG) w surowicy to badanie, które wykorzystuje się w diagnostyce celiakii i nietolerancji glutenu oraz w monitorowaniu diety bezglutenowej. Poziom tych przeciwciał oznacza się u osób z predyspozycjami genetycznymi (członek rodziny choruje na celiakię), przy podejrzeniu celiakii bądź nietolerancji glutenu. Wskazaniem są też: przewlekła biegunka, ból brzucha, niedokrwistość czy spadek masy ciała. Także u chorych z podejrzeniem celiakii w ramach kwalifikacji do biopsji jelita (jako test przesiewowy), w celu monitorowania leczenia celiakii, czyli u osób chorych oraz oceny przestrzegania diety bezglutenowej. W przebiegu choroby dochodzi do uszkodzenia ścian jelit w wyniku spożywania glutenu, czego konsekwencją będą zaburzenia trawienia i wchłaniania. To dlatego konieczne jest wprowadzeni diety bezglutenowej i jej restrykcyjne przestrzeganie. Anty-TTG są charakterystyczne dla celiakii, dlatego ich wzrost będzie sugerował tą chorobę trzewną. Helicobacter pylori to bakteria, która doskonale radzi sobie w kwaśnym środowisku żołądka. Została wyposażona w specjalne mechanizmy, które pozwalają jej przetrwać przez wiele lat. Bakteria ta uszkadza błonę śluzową żołądka, co sprzyja rozwojowi wielu chorób, takich jak zapalenie żołądka lub wrzody. Jej obecność nie jest jednak równoznaczna z ich wystąpieniem. U większości pacjentów, którzy są nią zarażeni, nie daje żadnych objawów. Bakteria ta przenosi się drogą pokarmową. Można więc zarazić się nią, np. pijąc z tej samej butelki, co jej nosiciel. Narażone są na nią także osoby, które nie przestrzegają zasad higieny, spożywają nieprzegotowaną wodę z kranu oraz sięgające po używki, a w szczególności alkohol i papierosy. Uszkodzenie błony żołądka oraz stan zapalny, które wywołuje Helicobacter pylori, prowadzą bardzo często do powstania wrzodów. Są one uznawane za stan przednowotworowy, dlatego bakteria ta może sprzyjać rozwojowi raka żołądka. Najczęściej pierwsze symptomy zakażenia Helicobacter pylori pojawiają się, gdy uszkodzenia w obrębie błony śluzowej żołądka są już dość rozległe. Charakterystyczne objawy, które w szczególności powinny wzbudzić czujność, to przede wszystkim: bóle brzucha, brak apetytu, nudności i wymioty, zaparcia, zgaga, uczucie pełności. Pojawienie się takich symptomów może świadczyć o obecności tej bakterii w górnym odcinku układu pokarmowego. Wykonujemy testy serologiczne na obecność przeciwciał przeciw Helicobacter pylori w surowicy krwi. Giardia lamblia jest pasożytniczym pierwotniakiem z rodziny wiciowców. Może występować w dwóch postaciach: cysty i trofozoitu. Do zakażenia dochodzi najczęściej na skutek spożycia zakażonej cystami wody. Źródłem zakażenia mogą być również zainfekowane psy, koty a także ludzie. Cysty są usuwane z organizmu okresowo wraz z kałem, lecz nieregularnie i w zmiennych ilościach, zaczynając już 6–15 dni po zarażeniu. Najczęściej zakażenie przebiega bezobjawowo. Objawy ostrego zakażenia występują po okresie od 1 tygodnia do 3 tygodni, są niejednoznaczne i zależne od wieku i stanu wydolności układu odpornościowego, a także rodzaju szczepu lamblii. U dorosłych występują nudności, brak apetytu, gwałtowne, wodniste, sfermentowane stolce, gazy, niewielka gorączka, wzdęcia, kurczowe bóle brzucha, niekiedy w okolicy pęcherzyka żółciowego, bóle głowy, zmęczenie, reakcje uczuleniowe z różnego rodzaju wysypką i stany podgorączkowe. U małych pacjentów zwykle występuje wodnista biegunka. Obecność pasożytów wykaże badanie przeciwciał Giardii lambii w surowicy. Glista ludzka (Ascaris lumbricoides) – jest to nicień bytujący w jelicie cienkim człowieka. Pasożyt ten ma obły kształt ciała o zwężonych końcach, którego barwa jest bladoróżowa, natomiast wzdłuż ciała biegną cztery linie, gdzie linia grzbietowa i brzuszna są cienkie i białe, a linie boczne są brunatne i grubsze. Długość tego nicienia sięga nawet 40 cm. Glista ludzka występuje u około ¼ ludności świata, a w niektórych regionach u 90% populacji. W Polsce glista ludzka zajmuje trzecie miejsce pod względem częstości występowania, zaraz po owsiku i włosogłówce. Chorobę jaką powodują glisty nazywa się glistnicą, która jest najczęstszą robaczycą przewodu pokarmowego u ludzi. Reakcja człowieka na obecność glisty ludzkiej jest zależna od wrażliwości osobniczej. Czasem już jedna glista może wywołać objawy jak pokrzywka, zaburzenia nerwowe czy jelitowe. Objawy mogą być wywołane zarówno przez wędrujące larwy jak i dorosłe nicienie przebywające w jelicie. Wędrujące larwy w dużej liczbie powodują uszkodzenie ściany jelita, wątroby czy płuc, mogą występować stany zapalne w innych narządach, do których dostały się zabłąkane larwy. Drogi zakażenia glistą ludzką jedzenie niedomytych warzyw, nawożonych ludzkimi fekaliami czy picie zanieczyszczonej wody (np. w czasie kąpieli w jeziorze, rzadziej w basenie). Diagnostyka polega na ocenie poziomu klasy IgG w surowicy krwi w kierunku glisty. Badanie kału w kierunku pasożytów to ocena mikroskopowa próbki kału na obecność jaj i cyst pasożytów oraz ich form dorosłych. Najczęstsze pasożyty diagnozowane poprzez badanie kału to tasiemce (w kale stwierdzane człony tasiemca bądź jaja), motylica wątrobowa (w kale stwierdzane jaja), lamblie (w kale stwierdzane jaja lub cysty), owsiki (w kale stwierdzane pasożyty), glista ludzka (w kale stwierdzane jaja lub pasożyty). W diagnostyce chorób pasożytniczych ważne jest uwzględnienie cyklu rozwojowego pasożyta. W celu zwiększenia skuteczności badania zaleca się trzykrotne wykonanie badania, w trzech próbkach kału, pobranych co 2-3 dni. Próbki kału do badania parazytologicznego najlepiej jest pobierać przed rozpoczęciem leczenia, ponieważ wiele leków utrudnia rozpoznawanie inwazji przewodu pokarmowego, np. związki baru, bizmutu, leki przeciwgorączkowe, antybiotyki. W przypadku ich stosowania próbki kału należy pobierać po tygodniu od zakończenia kuracji, a w przypadku antybiotyków – po upływie 2 tygodni. Pobierając próbkę należy zwrócić uwagę czy w stolcu widoczne są człony tasiemca, dojrzałe postacie glisty ludzkiej, włosogłówki, owsików bądź podejrzane struktury, mogące być fragmentami ciała pasożytów i umieścić je w osobnym pojemniku z niewielką ilością wody. Po powrocie z obszarów tropikalnych kał powinien być pobierany czterokrotnie, przy czym materiał do ostatniego badania powinien zostać pobrany po przyjęciu środków przeczyszczających.