Profil PODSTAWOWY DUŻY

  • morfologia z rozm. autom.
  • OB
  • CRP
  • mocz badanie ogólne + osad
  • glukoza
  • cholesterol
  • HDL-cholesterol
  • LDL-cholesterol
  • triglicerydy
  • AspAt
  • AlAt
  • amylaza w sur.
  • mocznik
  • kreatynina + GFR
  • sód
  • potas
  • chlorki
  • TSH
  • retikulocyty

Profil PODSTAWOWY MAŁY

  • morfologia z rozm. autom.
  • mocz badanie ogólne + osad
  • OB
  • glukoza
  • cholesterol
  • triglicerydy
  • AspAt
  • AlAt
  • amylaza w sur.
  • kreatynina + GFR

Profil PODSTAWOWY DUŻY I MAŁY to zestawy głównych badań, od których zaczyna się diagnozowanie organizmu. Morfologia krwi obwodowej z rozmazem automatycznym ocenia ogólny stan organizmu na wielu płaszczyznach. Poziom krwinek czerwonych i ich parametrów sprawdza między innymi obecność bądź brak anemii, a dzięki wskaźnikom czerwonokrwinkowym wskazuje z jakim rodzajem niedoboru mamy do czynienia. Płytki krwi pomagają ocenić potencjał krzepliwości naszej krwi, oceniając np. ryzyko wystąpienia zakrzepicy. Krwinki białe to nasze ,,siły obronne”. Ich poziom i proporcja pomiędzy poszczególnymi rodzajami leukocytów ocenianymi w rozmazie może pomóc rozpoznać rodzaj zakażenia (bakteryjne czy wirusowe), ale również sugerować chorobę pasożytniczą bądź alergię. OB i CRP – białko C-reaktywne to badania oceniające obecność lub brak procesu zapalnego w organizmie, różnicuje też choroby o charakterze przewlekłym od tych ,,ostrych’’. Stan zapalny jest  reakcją obronną na szkodliwy bodziec zapalny. W organizmie dochodzi do aktywacji komórek układu immunologicznego, pojawiają się mediatory zapalne, zmienia się przepuszczalność naczyń, dochodzi do aktywacji układów krzepnięcia i fibrynolizy oraz wiele innych. Odpowiedź zapalna może być miejscowa lub uogólniona, a jej przebieg jest ostry bądź przewlekły (ostry stan zapalny występuje, np. w szybko rozwijającej się infekcji, a przewlekły stan zapalny organizmu obserwujemy przykładowo w chorobach układowych tkanki łącznej, przewlekłym wirusowym zapaleniu wątroby i wielu innych). Markerami stanu zapalnego nazywamy wskaźniki laboratoryjne, których wartość wzrasta podczas reakcji zapalnych. Takimi wskaźnikami są, np. wzrost liczby białych krwinek, stężęnia CRP  czy wzrost odczynu Biernackiego. Markery stanu zapalnego, takie jak stężenie CRP i szybkość opadu krwinek czerwonych  – OB – można wykorzystywać nie tylko w celu poszukiwania chorób i rozróżniania zapalnego i niezapalnego podłoża dolegliwości, ale i po to, aby obserwować postępy w leczeniu. Prawidłowe leczenie infekcji zaowocuje gwałtownym obniżeniem się wskaźników stanu zapalnego. Powolny spadek wartości markerów stanu zapalnego towarzyszy cofaniu się poważnych chorób o innym niż infekcja mechanizmie. Mocz jest płynem powstającym w procesie filtrowania (oczyszczania) krwi przez nerki. W procesie tym substancje nadal potrzebne w funkcjonowaniu organizmu  – białka, glukoza – są odzyskiwane i powracają do krwioobiegu. Wszystkie niepotrzebne toksyczne produkty przemiany materii zachodzącej w organizmie (np. mocznik) trafiają do moczu, który wydalany jest w ilości ok. 1,5 litra na dobę. Badanie ogólne moczu to badanie, które ze względu na ogromną diagnostyczną wartość wyników jest jedną z najczęściej zlecanych i wykonywanych analiz laboratoryjnych. Jest również badaniem przesiewowym, pozwalającym na wykrycie patologii układu moczowego jeszcze w okresie bezobjawowym.  Glukoza może wykazać cukrzycę, która niestety jest chorobą cywilizacyjną i coraz częściej dotyka ludzi w wieku średnim. Badanie glukozy we krwi jest jednym z podstawowych badań krwi wykonywanych w przypadku pojawienia się u pacjenta niepokojących objawów, które mogą sugerować zaburzenia tolerancji węglowodanów, jak np. : częstsze oddawanie moczu, wzmożone pragnienie, zwiększony apetyt, uczucie senności, nagły przyrost masy ciała w ciągu kilku miesięcy, przyspieszone tętno problemy ze wzrokiem, zaburzenia neurologiczne (np. niepokój, drgawki), utrudnione leczenie trwających infekcji. Kontrola stężenia glukozy we krwi powinna być przeprowadzana również u osób: z nadciśnieniem i chorobami układu sercowo-naczyniowego, kobiet w ciąży, kobiet z zespołem policystycznych jajników (PCOS), z chorobami tarczycy, ze schorzeniami trzustki, z chorobami nadnerczy, z zespołem po posiłkowym, który występuje po operacji żołądka, których najbliżsi krewni chorują na cukrzycę. Cholesterol całkowity, HDL-cholesterol, LDL-cholesterol i triglicerydy czyli lipidogram lub profil lipidowy w surowicy krwi. Podstawowymi wskazaniami do wykonania stężenia tych substancji są m.in. cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, przewlekłe choroby zapalne, nadczynność i niedoczynność tarczycy, choroba wieńcowa. Zaburzenia gospodarki lipidowej mogą prowadzić do choroby niedokrwiennej serca, powstawania płytek miażdżycowych, zawału mięśnia sercowego i udarów mózgu. Aminotransferaza asparaginianowa (AspAt) i aminotransferaza alaninowa (AlAt) to enzymy oceniające stan wątroby. Zwiększenie aktywności aminotransferaz (AlAT, ALT i AspAT, AST) jest często spotykanym objawem i może być spowodowane m.in. chorobami wątroby. AlAT jest wskaźnikiem bardziej swoistym dla wątroby, AspAT zaś występuje także w innych narządach (serca, tarczycy) i jej aktywność może być zwiększona w ich chorobach. Umiarkowane zwiększenie aktywności aminotransferaz (wzrost poniżej 5 razy ponad normę), gdy stosunek AspAt do AlAT (tzw. wskaźnik de Ritisa) jest większy od 1, może wskazywać zwłaszcza na alkoholowe uszkodzenie wątroby, stłuszczenie wątroby i marskość. Badanie poziomu amylazy trzustkowej w surowicy krwi jest przydatne podczas diagnostyki chorób tego gruczołu, ponieważ stanowi ona swoisty marker zapalenia tego narządu. Dzięki analizie wyników prób trzustkowych można także ocenić, czy organizm prawidłowo trawi skrobię i inne wielocukry, ale także ocenić ogólną kondycję układu pokarmowego. Przejściowy wzrost stężenia amylazy (trwający około dwie trzy doby) występuje także u pacjentów, którzy wykonywali gastroskopię lub badania obrazowe z użyciem kontrastu. Amylaza trzustkowa jest produkowana jedynie przez komórki wydzielnicze trzustki, trafia do krwi w momencie, gdy dochodzi do niedrożności przewodów wydzielniczych lub martwicy komórek trzustki. Dzięki temu może być ona wykorzystywana jako marker zapalenia lub innych chorób tego narządu. Po upływie ok. 8.–10. godzin amylaza obecna w osoczu jest wydalana z moczem, dzięki czemu oznaczenie poziomu amylazy w moczu również może być wykorzystywane do potwierdzenia przebytego zapalenia trzustki. Dzieje się tak również w przypadku, gdy poziom amylazy w surowicy nie przekracza normy. Podwyższone stężenie amylazy w moczu utrzymuje się dłużej niż we krwi. Mocznik  to finalny produkt przemiany białkowej, zbudowany jest z amoniaku oraz dwutlenku węgla. W cyklu mocznikowym dochodzi do rozpadu białek do aminokwasów, które następnie rozkładają się na ketokwasy oraz amoniak, który jest toksyczny dla organizmu. Następnie jony amonowe są transportowane do wątroby, gdzie są przekształcane w mniej toksyczny mocznik. Jest on transportowany z krwią do nerek, gdzie po przefiltrowaniu zostaje usunięty z organizmu wraz z moczem. Badanie wykonywane jest u pacjentów, u których konieczne jest przeprowadzenie diagnostyki w związku z podejrzeniem nieprawidłowości w funkcjonowaniu nerek. Trzeba wziąć pod uwagę, że stężenie mocznika zależy od aktywności, diety pacjenta, podaży białka w diecie oraz stanu nawodnienia. Badanie kreatyniny i GFR – często jest wykonywane profilaktycznie w celu określenia sprawności pracy nerek pacjenta, nawet gdy ten nie dostrzega u siebie jeszcze żadnych negatywnych objawów, które mogłyby świadczyć o jakichś zaburzeniach. Pozwala na określenie prawidłowości filtracji kłębuszkowej w nerkach. Zaleca się je wtedy, gdy u pacjenta podejrzewa się uszkodzenie nerek z powodu narażenia na działanie różnorodnych toksyn, czy też z powodu przyjmowanych leków. Oznaczanie poziomu kreatyniny jest ważne przed różnego rodzaju operacjami i zabiegami chirurgicznymi oraz przed badaniami diagnostycznymi, które wymagają podania kontrastu (tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, koronarografia). Sód, potas, chlorki, to nasze makroelementy. Mikroelementami są ; żelazo (Fe), cynk (Zn), miedź (Cu), mangan (Mn), molibden (Mo), jod (I), fluor (F), chrom (Cr), selen (Se). Chociaż niektóre z nich nie są potrzebne w dużych ilościach, to jednak w wyniku niedoboru któregokolwiek elementu zostaje zaburzona homeostaza i rozpoczyna się kaskada najróżniejszych problemów zdrowotnych. Nie bez powodu mówi się bezustannie o tym, jak istotna jest dobrze zbilansowana dieta. To właśnie wraz z pokarmem dostarczamy sobie lub nie, składników odżywczych. Bez nich na próżno jest liczyć na dobre samopoczucie, sprawność umysłową i fizyczną. Wszystkie makro- i mikroelementy odgrywają określone role i uczestniczą w przeróżnych procesach zachodzących w całym naszym ciele. Zarówno ich wzrost jak i niedobór może wskazywać na szereg chorób w naszym organizmie. Sód stanowi główny składnik płynów ustrojowych i jest niezbędny do utrzymania równowagi kwasowo- zasadowej. Ma wpływ na właściwe funkcjonowanie mięśni i nerwów oraz jest składnikiem enzymów, a wraz z potasem reguluje gospodarkę wodną organizmu. Sód jest antagonistą potasu. Sód znajdziemy w produktach takich jak: sól i pokarmy, do produkcji których się jej używa. Potas wraz z sodem są niezbędnymi pierwiastkami do prawidłowej gospodarki wodnej organizmu. Jest on składnikiem płynów wewnątrzkomórkowych, enzymów i soków trawiennych. Potas odpowiada za właściwą pracę mięśni i nerwów. Zwiększa on także przepuszczalność błon komórkowych i stymuluje gruczoły wydzielnicze. Potas jest antagonistą sodu. Chlorki wraz z sodem odpowiadają za gospodarkę wodną w organizmie i są niezbędne do zachowania równowagi kwasowo- zasadowej. Znajdują się one w płynach ustrojowych i potrzebny jest do wytworzenia kwasu solnego w żołądku oraz mają również wpływ na pracę serca. TSH czyli hormon tyreotropowy produkowany jest przez przysadkę mózgową, a jego zadaniem jest pobudzanie tarczycy do wytwarzania i wydzielania hormonów T3 (trijodotyronina) oraz T4 (tyroksyna). Badanie TSH jest jednym z badań krwi wykorzystywanym w diagnostyce endokrynologicznej i dostarcza lekarzom informacji na temat poprawności działania tarczycy. Stężenie TSH oznaczane jest na podstawie próbki krwi pacjenta. Do wykonania badania krew należy pobrać w godzinach porannych, wówczas wynik jest najbardziej miarodajny. Pora dnia jest bardzo istotna, ponieważ działanie układu hormonalnego w dużym stopniu zależy od rytmu dobowego organizmu. W przeciwieństwie do wielu innych badań, do badania TSH nie trzeba się specjalnie przygotowywać. Nie ma też konieczności przychodzenia na badanie na czczo. Ważna jest jedynie pora dnia. Takie dolegliwości, jak wypadanie włosów, zmęczenie, wzrost masy ciała, zaparcia  – to najczęstsze powody, dla których warto wykonać diagnostykę tarczycy, a szczególnie badanie TSH, fT4 i fT3. Jednak nie zawsze mają one związek z chorobą tego gruczołu. Objawy takie, jak przyspieszone bicie serca, podwyższone ciśnienie tętnicze, spadek masy ciała, problem z nietolerancją wysokich temperatur, bezsenność, nadpobudliwość – mogą świadczyć o nadczynności tarczycy. Pacjenci cierpiący na to zaburzenie często uskarżają się na problemy ze snem. Nadczynność tarczycy objawiać się może także wzmożoną potliwością, drżeniem rąk oraz osłabieniem mięśni czy biegunkami. W przypadku niedoczynności tarczycy często obserwuje się wzrost masy ciała, suchą skórę (zwłaszcza na łokciach i kolanach), osłabienie i obniżenie nastroju, zaparcia, a także spowolnioną akcję serca. Pacjenci często skarżą się na to, że szybko marzną. U osób w starszym wieku, u których współwystępują choroby układu sercowo-naczyniowego, często dochodzi do nasilenia objawów niewydolności krążenia. Określenie liczby retikulocytów stanowi podstawę oceny aktywności erytropoetycznej szpiku. Ma to szczególne znaczenie w określaniu erytropoezy przy niedokrwistościach hemolitycznych i niedokrwistościach, ale również w kontroli leczenia.